Against the Day van Luc Tuymans

Momenteel is Luc Tuymans Belgiës meest gerenommeerde schilder. Tentoonstellingen in binnen- en buitenland en zijn aanwezigheid in de permanente collecties van diverse internationale musea hebben zijn naam definitief gevestigd. Zijn eerste solotentoonstelling in Brussel gaat niet onopgemerkt voorbij.

Een triptiek

In vier maanden tijd heeft Luc Tuymans 20 nieuwe schilderijen klaargestoomd die te maken hebben met het fenomeen internet en reality tv en de manipulatie van beelden. Hij bracht ze samen in de tentoonstelling 'Against the Day', niet toevallig de titel van de recentste roman (2006) van de Amerikaanse schrijver Thomas Pynchon met wiens paranoïde wereld hij zich verwant voelt. Het is de afsluiting van een triptiek die hij startte met Les Revenants (in Zero X Antwerpen, 2007), waarin hij de maatschappelijke invloed van de Jezuïeten in het onderwijs aankaartte, en verder zette met 'Forever. The Management of Magic'  (galerij David Zwirner, New York, 2008), waarin hij de moord op de fantasie met pretparken als Disney World bekritiseerde.

Zijn opzet

Nochtans ligt de kritiek in zijn werk niet zo voor de hand. Tuymans gaat naar eigen zeggen uit van 'authentieke vervalsingen': "Alle kunst is in zekere mate schatplichtig aan andere beelden. (…) Het gaf me de mogelijkheid terug te gaan in de tijd, bestaande beelden opnieuw te gebruiken en op die manier authentieke  vervreemdingseffecten te creëren."

Tuymans steunt dus op reeds bestaande foto's, films en documenten die hij zo afstandelijk mogelijk naschildert. De naakte werkelijkheid. Zo probeert hij iets te vertellen over thema's als de holocaust, het Vlaams-nationalisme of een onverwerkt familiaal verleden.

Realiteit of gemanipuleerde realiteit?

In deze tentoonstelling schildert hij zijn onderwerpen in tegenlicht. De wit-grijze tinten creëren een onwezenlijke, afstandelijke sfeer. De beelden die hij kopieerde van televisie, computer of iPhone stellen je voor het dilemma: is hetgeen ik nu zie gespeeld, bewerkt of stelt het inderdaad de werkelijkheid voor? Immers, van de foto's en films die in onze maatschappij op ons afkomen weet je nooit zeker of ze echt zijn of gemanipuleerd, de realiteit weergeven of er een verdraaide kopie van zijn.

Het schilderij Sniper bijvoorbeeld stelt de voltreffer van een sluipschutter in Bagdad voor. Tuymans kreeg die foto per ongeluk binnen via zijn iPhone en werd er zich van bewust dat die afschuwelijke werkelijkheid nu gebanaliseerd wordt in de vorm van videospelletjes steunend op deze foto. Het is een werkelijkheid die fictie geworden is, maar toch raakpunten behoudt met die werkelijkheid. Dit ambiguë karakter vind je vaak terug in het werk van de schilder.

Nog verwijzingen naar video en de virtuele werkelijkheid zie je in de diptiek die de titel van de tentoonstelling , 'Against the Day' illustreert, met een personage dat in een ingesloten tuin aan het spitten is. Op het eerste schilderij in volle actie mét pet, op het tweede schilderij rustend zonder pet. De twee vertikale strepen die de stopfunctie op een afstandsbediening symboliseren worden hier via het personage gesymboliseerd. Tuymans noemt het 'gemanipuleerd voyeurisme'.

De tweede laag

Zoals een goede roman op een tweede niveau kan gelezen worden, zo kan een goed schilderij een tweede laag in zich dragen. Bij Tuymans is die tweede laag, zijn sociaal engagement, maar voor een leek is het moeilijker detecteerbaar. De extreme afstandelijkheid die hij creëert maakt het de doorsnee kijker niet makkelijk om zijn verwijzingen naar de manipulatie van beelden te doorzien.

Dat Tuymans 'hot' is bewijst het feit dat voor de tentoonstelling van start ging al diverse werken verkocht waren.

Against the Day kun je tot 2 augustus aan een spotprijs bekijken in Wiels, het Centrum voor Hedendaagse Kunst in de Van Volxemlaan 354 te 1190 Brussel.