De Gouden Uil 2010 uitgereikt

Op zondag 25 mei werd de Gouden Uil 2010 uitgereikt, een van de belangrijkste literaire prijzen voor Vlaanderen en Nederland. De literatuurprijs ging naar Cees Nooteboom met ' 's Nachts komen de vossen', terwijl Ditte Merle met 'Wild verliefd' de prijs wegkaapte binnen de jeugdliteratuur.

Het verleden

De Gouden Uil is een prijs die sinds 1995 in België wordt georganiseerd om Nederlandstalig literaire werk te bekronen. Naast het beeldje van een gouden uil dat door Ever Meulen werd ontworpen, ontvangen de laureaten een bedrag van 25 000 euro. De overige vier genomineerden gaan niet met lege handen naar huis, maar ontvangen ook 1500 euro. De Gouden Uil is het kleine broertje van de Libris Literatuurprijs en de AKO Literatuurprijs die een prijzengeld van 50 000 euro uitkeren.

De eerste Gouden Uil werd gewonnen door Adriaan van Dis (literatuur) en Anne Provoost (jeugd). Andere bekende namen op het lijstje zijn o.a. A.F. Th. van der Heijden (1997), Jeroen Brouwers (2001), Arnon Grunberg (2002, 2007) en Tom Lanoye (2003). Joke van Leeuwen (1997), Toon Tellegen (2000), Bart Moeyaert (2001) en Guus Kuijer (2005) zijn enkele populaire winnaars bij de jeugdliteratuur.

Hoe zit het in elkaar?

In feite worden er vier prijzen uitgereikt: twee Gouden Uilen (de literatuurprijs en de jeugdliteratuurprijs) en een prijs van de lezer in elke categorie. Voor elke categorie worden er door de jury vijf boeken genomineerd waartussen uiteindelijk gekozen wordt. Uitgeverijen kunnen zoveel boeken insturen als ze wensen. Hoewel aan de uitgeverijen gevraagd wordt om vooraf zelf een keuze te maken weigeren ze dat om geen enkele auteur achteruit te moeten stellen zodat de juryleden een 400-tal boeken moeten doornemen. In de praktijk betekende het dat dit jaar twee juryleden 200 boeken beoordeelden en de andere twee ook 200. De juryvoorzitter las enkel de boeken die door een eerste selectie kwamen. De met 'a' aangegeven boeken moesten door iedereen gelezen worden.

Uiteindelijk werden 17 boeken weerhouden, de zogenaamde long list, die na een uitgebreide discussie uiteindelijk werd teruggebracht tot de vijf 'finalisten'.

Dit jaar bestond de jury uit vier Belgen en een Nederlander. Jeroen Vullings was de Nederlander die de Vlamingen Sam Degraeve, Jeroen Maris, Kathy Mathys en voorzitter Guy Mortier assisteerde.

De vijf genomineerden in alfabetische volgorde

Arnon Grunberg: 'Kamermeisjes en soldaten'

Dit boek is een verzameling van Grunbergs journalistieke werk van de afgelopen jaren met bijdragen uit Libanon, Irak, Afghanistan en vanop Guantanamo over soldaten en autochtonen, terroristen en gevangenen. De kamermeisjes verwijzen naar zijn verblijf in Oostenrijk waar hij als kamermeisje werkzaam was.

Uit het juryrapport: "Wat deze bundel literaire reportages écht bijzonder maakt: Grunbergs schrijversblik, de inzet van de onverwisselbare persoonlijkheid die we uit zijn fictie kennen - zijn stijl, kortom."

Tom Lanoye: 'Sprakeloos'

Deze autobiografische familieroman spitst zich vooral toe op de geleidelijke aftakeling van Lanoyes moeder die als amateuractrice het dierbaarst dat ze bezit langzaam moet afgeven: haar spraak.

Uit het juryrapport: "Sprakeloos is geen lieflijke nostalgietrip. Lanoyes moederboek is een rauwe schreeuw, een ferme mokerslag."

Cees Nooteboom: ' 's Avonds komen de vossen'

De om zijn reisverhalen bekendstaande auteur komt hier voor de dag met verhalen die hij opduikt met oude foto's uit een doos en die allemaal met de dood te maken hebben.

Uit het juryrapport: "Elkk fragment, elke zinsnede, elke brok taal draagt -hoe schijnbaar achteloos een en ander ook geschreven lijkt- een loden urgentie in zich."

Thomas Roosenboom: 'Zoete mond'

In 'Zoete mond' wordt het conflict belicht tussen een licht autistische dierenarts en een uitbundige excentriekeling waarbij ook een witte dolfijn een rol speelt.

Uit het juryrapport: "Een genot, omdat je zelden zo'n mooi getoonzet Nederlands leest. Vrolijke Mozart lijkt het: de taal stuwt het verhaal vooruit, bekorend speels, licht en zoet."

Mensje van Keulen: 'Een goed verhaal'

In deze verhalenbundel draait het allemaal rond relaties tussen mensen waarop spaaklopende huwelijke en onverwerkte trauma's een bepalende invloed hebben.

Uit het juryrapport: "In de traditie van de allerbeste kortverhalenschrijvers laat Van Keulen het mysterie heel, wat haar verhalen een aparte vorm van suspense meegeeft."

De grote winnaar

Nooteboom triomfeerde uiteindelijk tot grote verbazing van de auteur zelf die dit helemaal niet had voelen aankomen. De jury had het over "Een boek vol verstilde verhalen op het raakvlak van leven en dood. Een superbe verkenning van de mensenziel, en van de weemoed die daar woedt. Melancholie is the name of the game, en àls begrijpen al enig inzicht biedt, dan nog geen troost."

Gesuggereerd werd dat auteurs als Grunberg en Lanoye, die geregeld bijdragen voor het tv-blad Humo leveren, minder kans maakten op de prijs omdat in de jury drie Humo-medewerkers zetelden (Mortier, De Graeve en Maris) en deze op die manier van favoritisme zouden kunnen worden beschuldigd.

Na de prijsuitreiking gaf voorzitter Guy Mortier toe dat er nog een zesde roman bij de genomineerden had moeten behoren. 'Caesarion' van Tommy Wieringa viel tot grote spijt van de jury net buiten de prijzen omdat er nu eenmaal maar vijf boeken genomineerd mochten worden.

Andere prijzen

In de categorie jeugdliteratuur ging de Gouden Uil naar Ditte Merle met 'Wild verliefd', een boek over verliefd zijnde en vrijende dieren. De jury hierover bij monde van haar voorzitter Jelle Van Riet: "'Een boek dat getuigt van lef en doorzettingsvermogen. Een boek dat de jury's kijk op de wereld heeft veranderd. Een boek dat, de jury geeft het ootmoedig toe, wel meer heeft geprikkeld dan haar fantasie."

De prijs van de lezer ging in de categorie literatuur naar Tom Lanoyes 'Sprakeloos' terwijl 'De hondeneters' van Marita de Sterck bij de jeugd uitverkoren werd.